Din psikolojisi, ele aldığı konu ve araştırmaları için insan ve toplum bilimleri, ilahiyat bilimleri ve diğer din bilimleri alanlarından yararlanmaktadır. Ancak; din psikolojisi ilahiyat ilimleri içerisinde değil din bilimleri içerisinde yer alır. İlahiyat ilimleri ile din bilimleri konu ve yöntem bakımından birbirlerinden ayrılırlar.
İlahiyat İlimleri ve Din Bilimleri Arasındaki Fark
İlahiyat ilimleri, dinî naslar üzerinde çalışıp anlamaya ve yorumlamaya yönelirken, din bilimleri; birey, toplum ve kültür hayatında var olan dini olguları anlama ve açıklamaya çalışır.
İlahiyat ilimleri temel olarak nakle ve temel dini metinler üzerine yapılan yorumlara dayanırken, din bilimleri; gerçek dinî olguların tecrübi ve nicel araştırılması ve bunlara dayalı nitel yorumdur.
Din Psikolojisinin Bilgi Toplama Yöntemleri
Din psikolojisi, kendi alanında incelemeler yaparken belli yöntemler kullanarak araştırma yapar. Belli bir sistematiği bulunan bu yöntemleri genel olarak bilgi toplama yöntemleri ve bilgiyi değerlendirme yöntemleri olarak iki grupta sıralayabiliriz. Bu yazıda din psikolojisinde bilgi toplama yöntemlerini anlatacağız.
Gözlem
Herhangi bir davranışı veya olayı bir araştırmacının sistemli olarak takip etmesidir.
Kişisel Belgelerin İncelenmesi
Kişinin dinî hayatı hakkında bilgi veren her türlü yazılı belgeler, kayıt altına alınmış konuşmalar ve anlatımlardır. İnsan elinden çıkan bu tür malzemelerle birlikte, her tür sanat ve edebiyat ürünleri insan ruhunun anlaşılmasında Önemli ipuçları içerir.
İstatistiksel Yöntem
Anketler
Anket, kişilerin belli konulardaki tutum, düşünce, duygu ve önerilerini belirlemek üzere yazılı olarak hazırlanmış soru listeleridir. Belli bir araştırma konusuna uygun olarak hazırlanan anketler, aynı anda çok sayıda kişiye uygulama kolaylığı nedeniyle din psikolojisinde sıkça başvurulan bilgi kaynaklandır.
Mülakatlar
Önceden sistemli olarak hazırlanmış ya da belli bir plana göre serbest bir yönlendirme ile sorulan sorulardır. Karşılıklı görüşme ve konuşma, fikir alışverişinde bulunma gibi çeşitli durumlarda başvurulan bir araştırma tekniği olarak bilinmektedir.
Test
Belli dini davranışları ve bu davranışların özelliklerini ölçmek için kullanılan yöntemdir.
Korelasyon
Davranışların birbiriyle olan etkileşimlerini tespit etmeye çalışır. Herhangi bir dini davranışın bireyin psikolojisi ve diğer davranışlarıyla etkileşimini anlama çabasıdır.
Semantik Analiz
Dini kavramların bireyler tarafından nasıl anlaşıldığı ve tarif edildiği ölçülerek anlam haritaları oluşturulmaya çalışılır. Bir insanın kullandığı kelimelerden her biri, o kişinin söz konusu kelimenin içine sığdırdığı belli görüş açılarını temsil etmektedir. Bu bakımdan semantik analiz, kişilerin zihin yapılarını ve dünya görüşlerini anlamada bir yol olarak kabul edilmektedir.
Dini Metinlerin İncelenmesi
Bir dinde kutsal kabul edilen kitapların incelenerek burada insanın ruhsal gelişim ve değişimlerini yansıtan bilgi ve olayları belli bir psikolojik bakış açısıyla yorumlamaktır.
Deney
Bireyin içinde yaşadığı koşulların davranışları üzerindeki etkilerini incelemek için deneysel yöntem kullanmaktır. Din psikolojisinde deney metodu çok nadir olarak ve sınırlı durumlarda kullanılabilmektedir. Wilhelm Wundt, ilk psikoloji laboratuvarını kuran bilim insanıdır. Psikoloji alanında ilk bilimsel çalışmalara girişen Wundt ve arkadaşlarıdır.