Din kavramını ilk insandan bu yana devam eden bir kurum olarak tanımlamak mümkündür. Bu nedenledir ki insanlık tarihinin her anında “din”e ve dini inançlara rastlanmaktadır. Peki kutsal kitabı olan dinler nelerdir? Dinlerde yer alan kutsal kitaplar ve metinler için daha geniş bir araştırma yapmak mümkündür. Ancak bu yazımda genel hatları ile kutsal kitabı olan dinler hakkında sadeleştirerek kısa bir karşılaştırma yapmayı uygun gördüm.
Yahudilik kutsal kitabı olan Tanah; Tora, Nevim ve Ketuvim olarak üç bölümden oluşmaktadır. Tora’nın içinde on emir yer alır. Nevim, peygamberler; Ketuvim ise kitaplar demektir.
Hristiyanlar Yahudilerin kutsal kitaplarına Eski Ahid altında kendi kutsal kitapları içinde ilk bölüm olarak yer verirler. İkinci bölümü ise kendi kutsal kitapları olan Yeni Ahid oluşturur. Yeni Ahid 27 kitaptan oluşur. Bunlar; Markos, Matta, Luka ve Yuhanna İncilleri, 21 Mektup, Resullerin İşleri ve Vahiy’dir.
İslam’ın kutsal kitabı Kuran-ı Kerim‘dir. Kur’an-ı Kerim Hz. Muhammed’e ayet ayet, sure sure indirilmiştir. Hz. Muhammed bunları vahiy katiplerine hem ezberletmiş hem de yazdırmıştır. Sonrasında yazılanları da kontrol etmiştir. Kur’an-ı Kerim Hz. Ebubekir döneminde bir araya getirilmiş, Hz. Osman zamanında da çoğaltılmıştır.
Budizm kutsal metinleri Pati dilinde yazılmış olmakla birlikte Tipitaka yani Üç Sepet olarak bilinir. Üç sepet şu şekilde ayrılır: Vinaya Pitaka (Tipi Taka), Sutta Pitaka ve Abhidhama Pitaka.
Hinduizm‘de çok fazla dili Sanskritçe olan kutsal metin bulunmaktadır. Hinduizm kutsal metinleri Şruti ve Smriti olarak iki adettir. Şruti’de yer alan metinler ilhama -vahye- dayanan metinlerdir. Smriti’de yer alan metinler ise destanî olarak yer alırlar. Şruti tarafında yer alan en önemli metin Vedalar‘dır.
Caynizm‘de yer alan kutsal metinler Siddhanta ve Ağama olarak adlandırılır. Onbir bölümden oluşur ve Mahavira’dan sonra yazıya geçirildiği bilinmektedir.
Parsîlik kutsal kitabının adı Avesta‘dır. Üçe ayrılan bölümleri şu şekildedir: Yesna, Yeşt ve Videvdat.
Sihizm kutsal kitabının adı Adi Grant olarak geçmektedir. Bu kitap içinde Guru Nanak’ın yanında Ferit ve Kabir’in şiirleri ile ilahileri de bulunmaktadır.
Japonların yerli ve milli dini olan Şintoizm‘de Koijki ve Nihongi olmak üzere iki tane kutsal vekayiname bulunur. Bu metinlerde Japon İmparatorluk Hanedanı’nın belli dönemlerdeki tarihçesini içerir.
Konfüçyüsçülük kutsal metinleri Beş Kitap ve Dört Klasikten oluşmaktadır. Beş Kitap Şiir kitabı, Tarih kitabı, Ayin kitabı, Değişiklikler Kitabı, İlkbahar ve Sonbahar Vekayinamesi olarak beş tanedir. Dört Klasik ise Konfüçyüs’den Seçmeler, Orta Yol Doktrini, Mensiyus’den Seçmeler ve Büyük Bilgi olarak dört tanedir.
Taoizm veya Taoculuk’un kutsal metni ya da kitabı olarak adlandırılan Tao Tek-King Tao’nun Fazilet Kitabı anlamına gelir.
Kaynak: Prof. Dr. Abdurrahman KÜÇÜK, Prof. Dr. Günay TÜMER, Doç. Dr. Mehmet Alparslan KÜÇÜK, Dinler Tarihi (Ankara, 2015), 640-642.