✍️ Yüksek Lisans Ölçme Kuramları 1. hafta ders notları
Test kuramının niçin gerekli olduğunu anlamak için, öncelikle ölçmenin, yapıların ve psikolojik testlerin temel doğasını anlamak gerekir.
Weitzenhoffer ölçmeyi “bir gözlemci tarafından fiziksel olaylar üzerinde yapılan bir işlem” olarak tanımlamıştır.
Stevens ise ölçmeyi “nesne ve olaylara, kurallara göre sayıların atanması” olarak tanımlamıştır.
Lord ve Novick ve Torgerson ise Stevens’ın tanımında yer alan doğruluğu geliştirmiş, ölçmenin nesnelerin kendilerine değil nesnelerin sahip olduğu özelliklere uygulandığını belirtmişlerdir.
Örnek olarak; bir okulun psikoloğu çocuğun kendisini değil, boy uzunluğu veya ağırlığı gibi fiziksel bir özelliğini veya sözcük gelişimi, sosyal olgunluk veya temel toplama bilgisi gibi çocuğun sahip olduğu psikolojik bir özelliğini ölçer.
Psikolojik özelliklerin ölçülmesi bir test kullanılarak toplanan davranışsal örnekleme, nicel değerlerin atanması ile gerçekleşir. Diğer bir ifadeyle, bir psikolog beş dakikalık bir gözlem periyodunda bir çocuğun kontrol listesine göre gösterdiği sosyal baskınlık olarak kabul edilen eylemlerin sayısı tutulduğunda veya bir kimya öğretmeni bir öğrencinin testteki maddelere doğru olarak verdiği cevap sayısını saydığı ve bunları toplam puan olarak kaydettiğinde ölçme yapılmış olmaktadır.
Gözlenebilen davranışların bu şekilde ölçülmesinden, kişiyi karakterize eden kuramsal yapıların miktarı hakkında bir sonuç çıkarılmış olur. Fiziksel özelliklerden farklı olarak bir bireyin psikolojik özellikleri doğrudan ölçülemez.
Psikolojik özellikler, yapılardır. Yapıların varlığı hiçbir zaman kesin olarak doğrulanamaz ancak herhangi bir psikolojik yapının bir bireyi ne dereceye kadar karakterize ettiği bireyin davranışlarını gözlemlenerek çıkartılabilir.
Yapı, davranışı tanımlamak veya açıklamak üzere geliştirilen veya denenmek üzere ileri sürülen bilimsel bir düşüncedir.
Örneğin, zeka bir öğrencinin okulda neden başarılı olduğunu tanımlamada yardımcı olabilecek bir yapıdır. Yapılara ilişkin; iş doyumu, depresyon, motivasyon, öz-saygı, yaratıcılık, öz-yeterlik vb. örnek olarak ele alınabilir.
Yapılar, test geliştiricisinin test davranışını veya ölçüt performansını tanımlamada yardımına başvurabileceği, doğrudan gözlenemeyip var olduğu kabul edilen (örtük) özelliklerdir.
Yapılar insan davranışları hakkındaki kuramların temel yapıtaşlarıdır. En temel seviyede, bir psikolojik kuram iki psikolojik yapı arasında veya bir yapıyla, gözlenen bir olgu arasındaki mümkün olabilecek ilişkilerin bir ifadesidir.
Ampirik incelemeler boyunca oluşan ve doğruluğu kanıtlanan böyle kuramlar sonucunda belli davranış örüntülerini tahmin etmek veya kontrol etmek mümkün olabilmektedir. Ancak bu amaca ulaşmak için, kuramcı tarafından ortaya koyulan yapıları temsil eden davranış gözlemlerinin sayısal olarak ifade edilmesi gerekmektedir.